SUDETY- POLANICA ZDRÓJ
Miasto w województwie dolnośląskim (powiat kłodzki).
Na zachodnim skraju Kotliny Kłodzkiej,u podnóża gór Stołowych i Bystrzyckich,
nad Bystrzycą Dusznicką (lewy dopływ Nysy Kłodzkiej), na wys. 380 m. - 7,5 tys. mieszk. (1998).
Uzdrowisko powstało w XIX w. p.n. Altheide Bad; pierwszy zakład kąpielowy 1829; połączenie kol.
1890; rozwój od pocz. XX w.; od 1945 w Polsce, równocześnie otrzymała prawa miejskie
(obecna nazwa po 1945). Uzdrowisko (szczawy wodorowęglanowo-wapniowe ze śladami radonu) i ośrodek
wypoczynkowy; leczy się głównie choroby układu pokarmowego i układu krążenia (zwłaszcza serca);
sanatoria, szpitale uzdrowiskowe, domy wczasowo-sanatoryjne, zakład przyrodoleczn., pijalnia wód;
szpitale kardiologii dziecięcej oraz chirurgii plastycznej; huta szkła gosp., zakład szkła
artyst., tartak, rozlewnia wód mineralnych; w Polanicy-Zdrju odbywają się:
Międzynarodowy Turniej Szachowy im. A. Rubinsteina, Ogólnopolski Festiwal Filmów Krótkometrażowych,
koncerty muzyki kameralnej i organowej; w Sokołówce (część Polanicy-Zdroju) Muzeum Misyjne
oo. Marianów (zbiory etnograficzne z terenów misyjnych).
więcej SUDETY,
stare góry zrębowe w pd.-zach. Polsce, pn. Czechach oraz w Niemczech (zach. skraj Sudetów),
część Masywu Czeskiego; ciagną się na dł. ok. 300 km i szer. 50 km, od G. Łużyckich na zach.
do Bramy Morawskiej na wsch.; od pn. graniczą (wzdłuż linii uskoku brzeżnego) z Przedgórzem
Sudeckim.Budowa geologiczna. Sudety jako jednostka tektoniczna powstały w wyniku licznych faz
orogenez prekambryjskich i paleozoicznych; ostatecznemu sfałdowaniu i usztywnieniu uległy
podczas orogenezy hercyńskiej; każdemu cyklowi orogenicznemu towarzyszył b. silny magmatyzm i
metamorfizm. Wskutek licznych faz fałdowań i głębokiej erozji, która spowodowała odsłonięcie
krystal. partii gór, Sudety mają b. skomplikowan± budowę, określaną jako mozaikowa; najstarszym
masywem Sudetów są prekambryjskie gnejsy G. Sowich; równolegle do masywu przebiegają młodsze łuki
fałdowe, zrastające się ze sobą przy jego narożach; wśród skał sudeckich dominują prekambryjskie
i staropaleozoiczne gnejsy, amfibolity, gabra, marmury, kwarcyty i różne łupki krystal.
oraz młodopaleozoiczne szarogłazy, zlepieńce, wapienie, piaskowce, granitoidy i skały wylewne.
Na zrównanej (zdenudowanej) powierzchni hercyńskich Sudetów osadziły się wapienne i okruchowe
skały górnego permu, triasu, kredy i kenozoiku. W trzeciorzędzie, w wyniku orogenezy alpejskiej,
Sudety zostały morfologicznie odmłodzone; uległy potrzaskaniu, część środka. została wypiętrzona
w postaci zrębu wzdłuż wielkich uskoków brzeżnych (na pd.-zach. uskok sudecki, na pn.-wsch. -
uskok przedsudecki); ruchom tektonicznym towarzyszyły intensywne wylewy law bazaltowych.
Na obszarze Polski rozróżnia się: Sudety Zachodnie, Sudety Środkowe i Sudety Wschodnie;
Sudety Zachodnie ciągną się od Nysy Łużyckiej (na zach.) do Kotliny Kamiennogórskiej
(na wsch.); w ich skład wchodzą: G. Izerskie, Karkonosze, z najwyższym szczytem Sudetów -
Śnieżką (1602 m), Kotlina Jeleniogórska, G. Kaczawskie i Rudawy Janowickie; Sudety Środkowe
ciągną się od Kotliny Kamiennogórskiej do przełęczy Kłodzkiej i Międzyleskiej; obejmują Kotlinę
Kłodzką i góry: Kamienne, Wałbrzyskie, Sowie, Bardzkie, Stołowe, Orlickie (Orlica, 1084 m),
Bystrzyckie; Sudety Wschodnie ciągną się od Kotliny Kłodzkiej do Bramy Morawskiej (Czechy);
w ich skład wchodzą: Masyw Śnieżnika (Śnieżnik, 1425 m) z G. Bialskimi oraz góry Złote i
Opawskie. Do Sudetów należą ponadto G. Łużyckie (w Czechach i Niemczech) oraz Jesioniki
(Pradziad, 1492 m) i G. Odrzańskie (w Czechach). Wskutek długiego okresu rozwoju rzeźby
Sudetów przeważają długie grzbiety o łagodnych stokach i płaskich wierzchowinach, ponad którymi
wznosz± się łagodne kopuły szczytów (twardzielcowe pagóry); działalność lodowców górskich w
okresie ostatniego zlodowacenia zaznaczyła się tylko w Karkonoszach.Sudety mają klimat górski
z wpływami oceanicznymi; średnia temp. w lipcu, na wys. 600 m, wynosi 15°C, w styczniu -3°C,
na ¦nieżce 8°C w lipcu i -7°C w styczniu; opady od 800 mm (u podnóża) do 1200 mm (na grzbietach),
występujące przez cały rok, jednak z wyraĽnym maksimum w lipcu; duży udział mają także opady
zimowe w postaci śniegu. Przez Sudety przebiega dział wodny między dorzeczami Odry, Łaby
i Dunaju; większe rzeki wypływające z Sudetów: Nysa Łużycka, Bóbr z Kwisą, Kaczawa, Bystrzyca,
Nysa Kłodzka, Opawa, Łaba z Izerą, Úpą i Orlicą, oraz Morawa; niektóre z nich (Nysa Kłodzka,
Kwisa, Bóbr, Bystrzyca) są wykorzystywane w celach energetycznych. Świat roślinny Sudetów układa
się w wyraĽne piętra; w reglu dolnym (450-1000 m) miejsce pierwotnych lasów jodłowo-bukowych
zajęły przeważnie kultury świerka; regiel górny (do 1250 m) tworzy naturalny świerkowy bór
wysokogórski; w Karkonoszach ponad granicą lasu rozciąga się piętro kosówki, na Śnieżce -
piętro alp.; w Sudetach Wschodnich ponad granicą lasu występują łąki wyskogórskie;
rozpowszechnione są torfowiska (z reliktami glacjalnymi); lasy, zwł. w zach. i pd.-zach.
części Sudetów, silnie zdegradowane (np. lasy w G. Izerskich); w Karkonoszach utworzono 2
parki nar. - po stronie pol. i czes., a w G. Stołowych - Park Narodowy Gór Stołowych.Ważniejsze
bogactwa miner.: węgiel kam. i brun., rudy miedzi, niklu, cyny, chromu, żelaza, arsenu, baryt,
kamienie bud., zwł. granity i bazalty; gł. m. w Sudetach: Jelenia Góra, Wałbrzych, Nowa Ruda,
Kłodzko; liczne źródła miner. (gł. szczawy). Znane uzdrowiska: Świeradów-Zdrój, Cieplice
Śląskie-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Polanica-Zdrój, Lądek-Zdrój.
Sudety należą do najlepiej zagospodarowanych turystycznie regionów Polski i Czech
. KŁODZKA, KOTLINA, śródgórska kotlina w Sudetach Środk.,
największa w całym pasmie Sudetów (ok. 500 km2); region graniczny z Sudetami Wsch.;
od pn. otoczona górami Suchymi i Sowimi, od wsch. - Bardzkimi, Złotymi,
Bialskimi i Masywem Śnieżnika, od zach. - górami Stołowymi i Bystrzyckimi;
na dnie kotliny zachowane osady rzeczne, lodowcowe i lodowcowo-jeziorne związane
ze zlodowaceniami krak. i środkowopol.; faliste dno kotliny na wys. 350-450 m
przecina Nysa Kłodzka z l. dopływem - Ścinawką; w części K.K. pokrytej
lessem występują żyzne gleby - tereny roln.; atrakcyjny region turyst.,
wczasowy i uzdrowiskowy (Polanica-Zdrój); gł. m.: Kłodzko, Bystrzyca Kłodzka.
|